Шымкент келбеті

Тамыздың 5-і күні Бразилияның Рио-де-Жанейро қаласында XXXI Жазғы Олимпиада  ойындарының алауы жағылады. Әне-міне дегенше, спортпен тыныстайтын сәтке де келіп жеттік. Бап пен бақтың сыналар сәті. Төртжылдықтың басты бәсекесі шын мықтыларды анықтап бермек. Қазақ елінен  бұл сынға 26 спорт түрі бойынша 104 саңлақ аттанды. Оның ішінде Оңтүстік өңірінің 21 спортшысы бар.

Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Олимпиадашыларды қабылдап, көк Туды таэквондошы Руслан Жапаровқа тапсырғаны белгілі. Яғни, жамбылдық өренге артылған жауапкершілік жүгі ауыр. Жас спортшы Ермахан Ыбырайымов ағасының жолын жалғап, Көк туды желбіретіп барып, қайтса дейміз.
Олимпиада ойындарына әлемнің 200-ден астам елінен 10500 спортшы қатысады. Жарыстың ашылуы әлемге әйгілі «Маракана» стадионында өтеді. 21 тамыз күнгі жабылу салтанатын да осында өткізу жоспарланған.
Отызыншы Олимпиададан олжалы қайтқанбыз. Бұл жолы қай сатыдан көрінер екенбіз? Бокс, дзюдо, ауыр атлетика сынды сайыстар 6 тамыздан басталады. Ал балуандар 14 тамыз күні жарысқа қосылады. Әуелі грек-рим күресі шеберлерінің әлеуетін байқаймыз. Ел спортшыларының кезекті аламаннан да абыройлы ораларына сенім бар.
Әдеттегідей, ҚР Үкіметі спорт тойында жеңімпаз атанғандарға қомақты сый тағайындап отыр. Алтын жүлде иегері бұл жолы да 250 мың АҚШ долларына ие болады. Күміс жүлдегерге – 150 мың, қола жүлдегерге 75 мың АҚШ доллар көлемінде сыйақы беріледі.

Ауыр атлетикадан әлем біріншілігінің екі дүркін күміс жүлдегері Жазира Жаппарқұл – ел үміт артқан саңлақ. Рио-де-Жанейрода өтетін отыз бірінші Олимпиададан олжалы оралуды мұрат еткен. 69 келідегі үздіктердің көшін бастауға барлық мүмкіндігі бар. Жазираның жеңісті сәттеріне куә болғанбыз. Арыстың толағай қызы, қазақтың Жазирасы екенін талай рет дәлелдеген. Әлем чемпионатының күмісін алғаш рет олжалаған кезі әліге дейін көз алдымызда. Ол күн тарихтың жаңа беті ашылған сәт еді. Арқаланып барған сапардан көңіл марқайып қайтты. Болашағы жарқын боларынан үміттенгенбіз. Мінекей, талай сыннан өткен зілтемірші алғашқы Олимпиадасында бағын сынамақ.

АҚШ жерiнде де жүлдеге жеттi

«Еліңді сүйсең, ерлік істейсің» деген. Тарихи сәттермен есте қалған дода әлі талай айтылады. Қазақтың қаракөздері тұңғыш рет әлемдік сайыстың алтын, күмісін сыйлаған мезет қой.
«Балуан Шолақ атындағы спорт сарайы. Осыдан дәл бір жыл бұрын шаршы алаңның шаңы қағылған жер зілтеміршілердің сахнасына айналыпты. Таныс нысан. Таныс сарай. Әлем чемпионатының аурасы бірден байқалады. Бокстан тарихи төрт алтын алған сарайдың зілтеміршілерге де жұғысты болсын деген ниет, тілек жанкүйерлерде. Жастар сапынан небір соқпақтардан өтіп келген Жазираның жұлдызды сәті енді туды. Нағыз қызу шайқасты солтүстіккореялық спортшы бастады. Жазира да қарап қалмай, үшінші мүмкіндігінде 118 келіні таза орындады. Екінші жаттығуда да тайсақтамай, соңына дейін тіресті. Солтүстіккореялық Рио Ун Хю – талайды көрген спортшы. Алматыға да өз жоспарымен келген. Екінші жаттығуда ол 145 келімен тоқтап, бірінші орынға шықты. Жазираның нәтижесі 144 келі. Сонымен, қазақ қызы тарихта тұңғыш рет әлем біріншілігінің жүлдегері».
Екі жыл бұрын Алматы асып, әлем чемпионатын тамашалап қайтқан кезде осылай деп оқырманнан сүйінші сұрағанбыз. Былтыр сол жеңісті жорық АҚШ жеріндегі әлем чемпионатында да жалғасты. Облыстық дене шынықтыру және спорт басқармасының басшысы Әлібек Нұртаев та Хьюстонға сапарлап, дем беріп қайтқан. Мұндайда намысты қолдан беруге болмас әсте. Сол жолы да мықтылармен тайталасып, күміс жүлде иеленді. Қоссайыстың қорытындысы бойынша бас жүлде 263 келіні көтерген қытайлық Сян Янмейге бұйырды. Жазира 256 келімен екінші мәрте күміс жүлдегер атанды.

Денешынықтыру пәнiнен басталды 

Жазира 1993 жылы 22-і желтоқсанда темір жолдары тарамдалып жатқан Арыс қаласында дүниеге келген. Отбасында жеті қыздың ішіндегі ең кенжесі. Ауыр атлетикамен 8 жасынан бастап айналыса бастайды. Мектепте оқып жүргенде дене шынықтыру пәнінің мұғалімі Дүйсебек Құрманов осы спорт түріне үгіттеген. Алғашында қыз баланың темір көтергені ерсі көрінсе керек, ата-анасы қарсы болыпты. Жаттығудың өтеуі ретінде жүлделер сыңғырлап келе бастағанда ғана көңілдері жайланыпты. Облыс орталығына ауысқан кезде Рашид Төлегенов те біраз жетістікке жетеледі. 2010 жылы Сингапурде өткен тұңғыш жасөспірімдер арасындағы Олимпиада ойындарында топ жарды. Міне, спортшының алғашқы баспалдақтары осылай қаланып еді.
Бастапқыда қарсы болған ата-ана, бауырлары бүгінде спортшының басты жанкүйері.

         «НЕ ЖЕЙМІН, НЕ ІШЕМІН ДЕМЕЙДІ...»

Таяуда Шымкентте Жазираның талабын ұштаған бапкер Рашид Төлегеновты жолықтырып қалдық. Амандық-саулықтан кейін әңгіме ауаны бірден ауыр атлеттер жайына ойысты. Білікті маман отандық зілтеміршілерден қоржынына бұл жолы кемі екі алтын түсеріне сеніп отыр. Жазираның да бағалы жүлдемен қуантатынын бағамдайды.
Әттеген-айы, «қырсық бір айналдырса, шыр айналдырады» дегендей, ауыр атлетикадағы қазіргі допинг мәселелері жөнінде пікірін айтты. Әрине, елде спорттық медицинаны дамытпай, мұндай жағдайлар кездесе бермек. «Шынашақтай ғана қытайлар таудай-таудай темірлерді көтеріп жатады. Олардың неге қанынан кінәрат табылмайды?» деп сауалды төтесінен бір-ақ қойдым. «Олармен бізді салыстыруға мүлдем келмейді. Қытайда спорттық медицина жоғары дамыған. Не ішіп, не жегенің бәрі бақылаулы. Спортшылар қандай дәрі ішу керек, қай дәруменді қай кезде қолдану керек деген мәселеге бас қатырмайды. Олардың бар ойы берілген тапсырманы орындау. Өйткені, фармакология жағын реттеп отыратын арнайы мамандар бар. Біз де соған көшуіміз керек» дейді білікті бапкер тереңінен қозғап.
Адам ағзасы дәрумендерді де пайдалану керек. Онсыз алға басу жоқ. Ал оны қалай падалану күрделі мәселе. Бұны шешу үшін ғылымға бет бұрған жөн.

Басты қарсылас – Сян Янмей

Осыдан бес күн бұрын Халықаралық ауыр атлетика федерациясы Олимпиадаға қатысатындардың тізімін жария етті. Оның ішінде Қазақ елінен сегіз саңлақ сапта. Әйелдер арасында 69 келіде Жазира Жаппарқұлға сенім артылып отыр. Тізімге қолымыз жете салысымен, қарсыластарды да шолып шықтық. Бұл салмақта 19 спортшы тіркеліпті. Өткен жылғы әлем чемпионы, қытайлық Сян Янмей, қола жүлдегер ресейлік Анастасия Романова, төртінші орын иегері Сара Ахмед (Египет) – біздің негізгі қарсыластар. Хьюстон төрінде қытайлық ару жерлесімізден жеті келіге озып кеткен-ді. Сол себепті, бағы мен бабы қатар шапса, бұл жолы есесін қайтаруға мүмкіндігі бар. Талдықорғанда өткен Қазақстан чемпионатында қоссайыста 270 келі (120+150) көтеріп, бабында екенін байқатқан.
Зілтеміршінің басты мақсаты – Олимпиада шыңына шығу. Бұны талайдан бері мәлімдеп те жүр. Қазақ қыздарының арасынан тұңғыш рет жеңімпаз болғысы келетінін де жасырмайды. Оған жету әрине, өз қолында. Бар күш-қайратын көрсетсе, жеңістің ауылы алыс емес.
Облыс спортшыларына қолдау көрсету үшін Әлібек Нұрбайұлы да Олимпиадаға аттанғалы отыр. Біз Жазирадан тек жүлде күтеміз.
Айта кететіні, ауыр атлеттер жарысты 6 тамыздан бастайды. Арыстың толағай қызы 10 тамыз күні өз әлеуетін паш етпек.

Тамыздың 5-21 аралығында өтетін Жазғы Олимпиаданың басталуына санаулы күндер қалды. Қазақ елі бұл ғаламдық сынға 100-ден аса саңлағын үкілеп қоспақ. Оңтүстік Қазақстан облысы өкілдері де межелі жоспарды асыра орындап, 21 лицензияға ие болды. Бәрінің де дайындығы тәп-тәуір.

Облыстық дене шынықтыру және спорт басқармасының басшысы Әлібек Нұртаев ОҚО Аймақтық коммуникациялар қызметінде спортшылардың дайындығы жөнінде брифинг өткізді. Оның мәлімдеуінше, жерлестеріміз спорттың 11 түрінен бақ сынайды: оқ ату, бокс, байдарка және каноэда есу, ауыр атлетика, жеңіл атлетика, дзюдо, батутта секіру, стенд ату, садақ ату, көркем гимнастика және жүзуден сайысады.
– Дайындыққа Лондон ойындарынан кейін-ақ кірісіп кеткенбіз. Өткен ойындарда облыстан 10 жолдама болған. Сол кемшіліктердің бәрін зерделей келе, бапкерлер тиісті жұмыстарды жүргізді. Спортшылар барлық оқу-жаттығу жиындарынан өтті. Біздің елімізде бокс өнері жақсы дамыған. Боксшылар осы жолы жақсы нәтиже көрсетеді деген ойдамыз. Себебі, бұл спортта үш жолдама бар. Ауыр атлетикадан Жазира Жаппарқұл екі жыл қатарынан әлем чемпионатында күміс медальге ие болды. Дзюдошы Галбадрах Отгонцэцэг те жүлдеге таласа алады, – деді басқарма басшысы.
Облыс спортының тарихында тұңғыш рет паралимпиадашы Роман Агалаковтың (жүзу) әлеуетін байқаймыз.
Баспасөз мәслихатына ҚР бокстан ұлттық құрама командасының бас бапкері Мырзағали Айтжанов, боксшылар Біржан Жақыпов және Қайрат Ерәлиев те қатысты. М.Айтжанов шәкірттерінен зор үміт күтетінін айтады. Боксшылар нағыз бабында қазір.
– Олимпиадаға бара жатқан қазақ боксшыларының осалы жоқ. Бәрі де іріктеліп, жолдама алды. Оның ішінде Біржан үшінші рет бара жатыр. Спортшылардың арасында жасы үлкені де өзі. Сәтін салса, жүлдесіз қайтпайды, – дейді ол.
Бұл мақсатта көп жұмыс атқарылды. Енді спортшылар төккен тердің өтеуін көрмек ниетте. Бағы жанса оған да жетіп қалар.
Басқарма басшысы да, БАҚ өкілдері мен жанкүйерлер қауымы да облыс спортшыларынан зор үміт күтіп отыр. 6 тамыз күні ең бірінші болып дзюдошы
Галбадрах Отгонцэцэг жарыс жолына шығады.
Айта кетерлігі, Олимпиадаға 206 мемлекеттен 10500 спортшы қатысады деп жоспарланған.