Шымкент келбеті

Шәмші Қалдаяқовтың қай әнін алып қарасаңыз да, санаға тез жатталады, жүрек қылын шертеді. Үлкен де, кіші де қосыла шырқап кететіні содан болар. Шымкент көгінде кешелі бері ән падишасының әндері қалықтауда. Яғни, композитордың атындағы «Менің Қазақстаным» халықаралық əн фестивалі биыл Шымқалада жалғасын тапты.

Ашылу салтанатында облыстық мəдениет басқармасының басшысы Нұрболат Ахметжанов сөз сөйлеп, қатысушыларға сəттілік тіледі.

– Аталмыш фестиваль биыл халықаралық деңгейде жетінші мәрте өткізіліп отыр. Жыл сайын Астана қаласында өтетін байқау Оңтүстік Қазақстан облысы əкімдігі мен Мəдениет және спорт министрлігінің қолдауымен Шымкентте ұйымдастырылды. Қала тұрғындары мен қонақтары үш күн бойы Шəмші əндерімен сусындап, талантты жастардың өнеріне куə болады. Мәңгілік елдің идеясын ұстанған ұлы дала елінің нұрлы жолдағы мəдениеті мен өнері үстем болсын деп тілеймін. Байқауда шын таланттың бағы жанады деп сенемін, – деді ол.

Байқауға Қырғызстан, Қытай, Ресей мен еліміздің түкпір-түкпірінен 50 қатысушы бақ сынауға келген. Әрқайсысы өз өңірінің талантты ұл-қызы, жүзден жүйрік шыққандар. Олар екі кезең бойынша өнер бәсекесіне түсуде.

Үш қыз, үш жігіттен құралған «Аманат» халық студиясы Омбы қаласынан келіпті. Топтың негізі 1996 жылы қаланған екен.

– Жиырма жылдан бері топтың құрамы бірнеше рет өзгергенмен, бағыты айныған жоқ. Көбіне халық əндерін шырқаймыз. Əрине, əр өңірдің сенімін арқалап келгеннен кейін барша қатысушының мақсаты – топ жару ғой. Біз де жеңіске жетсек дейміз. Əн падишасының «Кешікпей келем деп ең», «Ана туралы жыр» деген екі əні мен халық əні «Гүлдариға», «Бір үйдің баласындаймыз» деген əндерін орындамақпыз, – дейді топ əншісі Асылбек Əйтімов.

Ал Оңтүстіктің намысын үш үміткер қорғауда. Байқауға қатысушыларға Қазақстанның халық əртісі, мемлекеттік сыйлықтың лауреаты Нұрғали Нүсіпжанов, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, композитор Серік

Еркімбеков, ҚР еңбек сіңірген əртісі, əнші Бағдат Сəмединова, Шәмші Қалдаяқов атындағы музыкалық қордың директоры, композитордың ұлы Əбілқасым Қалдаяқов баға береді.

Әйгілі композитордың 35 жыл отандасқан аяулы жары Жәмила Қалдаяқова әрбір әнді көзіне жас алып, тыңдады.
– Шәмшінің көп әндерінің алғашқы тыңдарманы болдым. Жастардың талабы, таланты сүйсіндірді. Есіме жолдасымның «Сыр сұлуы» әнін жазып, маған орындап берген сәті түсіп, көзіме жас келді. Алдымен өзі айтып, соңынан маған жаттатушы еді, – дейді Жәмила апа.

Байқау жеңімпаздарының есімі бүгін «Шəмші əлемі» гүлзарында өтетін салтанатты жабылу рәсімі мен гала-концертте белгілі болады. Бас жүлде иегерін 1 миллион теңге сыйақы күтіп тұр.

Шымкентте еліміздің түкпір-түкпірінен келген көркемсөз оқу шеберлері бас қосты. 18 жылдан бері дәстүрге айналған Оралхан Бөкей атындағы сайысқа облыстық және қалалық іріктеу кезеңдерінің 16 жеңімпазы қатысты.

Прозалық шығармалардан үзінді оқу және поэтикалық туындыны мәнерлеп оқу бойынша сайысқа түскен оларға жазушы Мархабат Байғұт, қоғам қайраткері Оразгүл Асанғазықызы,
ақын, «Жұлдыз» әдеби журналының бас редакторы Ұлықбек Есдәулет, филология ғылымдарының докторы, фольклортанушы Кенжехан Матыжанов және «Айқын» газетінің бас редакторы Нұртөре Жүсіп баға берді.

– 1998 жылы бірінші рет тіл мерекесін атап өту жөнінде мәдениет министрлігінде шешім қабылданды. Сол кездегі министр Алтынбек Сәрсенбайұлы қалай өтетіні жайлы ақылдасып, сұрау салғанда Оралхан Бөкей атындағы көркемсөз оқу шеберлерінің байқауын өткізуді ұсындық. Өйткені Оралхан жиындарда бас қосқанда «Өзі де Шұға десе, Шұға-ау» деп Бейімбет Майлиннің шығармасынан шашын қайырып қойып, нақышына келтіріп, үзінді оқитын. Ережесін бекіттік. «Атамұра» баспа корпорациясын басқарып жүрген Мұхтар Құл Мұхамедке қоңырау шалдық. Ол қаржылай қолдау көрсетіп, осылайша 1998 жылы бірінші рет байқау өткіздік. Алғашқы жеңімпаз атанғандардың ішінде бүгінде театр сахнасында ойнап жүрген танымал әртістер бар, – дейді Ұлықбек Есдәулет.

Сонымен байқау қорытындысы бойынша бас жүлдені (180 000 теңге) Алматы облысынан келген Қадыржан Сабырақын қанжығасына байлады.

– Мен Алматы облысы, Райымбек ауданы, Қарасаз ауылынан келдім. Бұл жерге келгеннің өзі де жеңіс деп білемін. Қатысушылардың барлығы өз облыстарында дара шығып, үмітін үкілеп келген кіл мықтылар. Жеңімпаз атанғаныма өте қуаныштымын. Оралхан Бөкейдің «Атау керек», сондай-ақ, Мұқағали Мақатаевтың «Шәмілге жазған хаттардан» шығармасынан үзінді оқыдым. Сөз өнерін, киесін түсінетін жастардың көп екеніне тағы бір көзім жетті, – дейді жас ұстаз Қадыржан Серікбекұлы.

Ал қостанайлық Айдана Камелге жүлделі І орын бұйырса (150 мың теңге), қарағандылық Айсұлу Нұртай ІІ орын (120 мың теңге), Солтүстік Қазақстан облысынан келген Ақмарал Хехнай ІІІ орынды (100 мың теңге) иеленді.

Белсенді қатысқаны үшін Елдос Құлшаровқа (Атырау облысы), Мақсұтбек Абылайға (Шығыс Қазақстан облысы), Бақыт Мыңбайға (Оңтүстік Қазақстан облысы), Айнұр Қапановаға (Павлодар облысы) ынталандыру сыйлығы (50 мың теңге) табысталды.

Ал қалған 7 үміткерге байқауға қатысқаны үшін 20 мың теңге көлемінде сыйақы берілді.

Айта кетейік, бұл байқауды ҚР Мәдениет және спорт министрлігі Тілдерді дамыту және қоғамдық-саяси жұмыс комитетінің тапсырысымен «Ш.Шаяхметов атындағы тілдерді дамытудың республикалық үйлестіру-әдістемелік орталығы» ұйымдастырды.

Қала тұрғындары Шымкенттің туған күнін биыл сегіз күн тойлады. Таң қылаң беріп атқаннан Қазақ хандығының 550 жылдығына арналған монументтің маңында аудан өнерпаздарының, шығармашылық ұжымдардың концерттік бағдарламасы мерекелік көңіл күй сыйлады.

– Қаламыз күн өткен сайын шырайланып, құлпырып келеді. Əкімшілік-іскерлік орталығы, жаңа ғимараттар, көпқабатты үйлер бой көтерді. Көрмеге қойылған фотосуреттерге қарап, Шымкентті басқа қырынан таныдым. Ауа райы да бүгін ерекше шуағын шашып тұр. Киіз үйлер тігіліп, алтыбақанда балалар асыр салып ойнап жүр. Мұның бəрі адамға жылылық сыйлайды. Бүгін Шымкентті бұрынғыдан да қатты жақсы көріп тұрмын, – дейді қала тұрғыны Гауһар Байшымыр.

Салтанатты жиын қала тұрғындарын қайталанбас қызыққа кенелткен «Шырайлы Шымқалам» фестивалімен жалғасты. Дана Еспенбетова жеміс-жидек пен көкөністерден түрлі туындылар жасап, сүйікті қаламызға деген ыстық ықыласы мен сезімін өзгеше өрнекпен жеткізуге тырысыпты. Ол көкөністердің бетіне мәнер түсірумен бір жылдан бері айналысады екен. Қаладағы мекеменің бірінде есепші болып істейтін ол карвинг өнерін ғаламтордағы видеоларды қарап, үйреніп алған. 

– Бұл өнер – төзімділікті, ептілікті талап етеді. Қиялың бай болуы керек. Қазір тек өнер ретінде ғана қарамай, қосымша табыс көзіне де айналдырдық. Қала тұрғындары мерекелік кештерге, іс-шараларға, тойларға жеміс-жидектерден осындай әдемі туындылар жасап беруімізді өтініп, шақырып жатады. Бағасы 30-150 мың теңге аралығында. Қызығушылық болса, арнайы курстарға қатыспай-ақ, интернеттен видеоларды көріп, қайталап жасап, меңгеруге болады. Қала күніне ерекше сый ұсынғым келді. Өйткені, Шымқаламызды жақсы көремін, – дейді Дана.

Бұдан бөлек, ұлттық салт-дәстүр, қолөнер бұйымдары және Шымкенттің кешегісі мен бүгінін бейнелейтін фотосуреттер көрмесі əр адамға əдемі əсер қалдырғаны анық.

– Ғабит Патшаханұлы, Қаратау ауданына әкім болып тағайындалғаныңызға көп уақыт бола қойған жоқ. Жұмысты неден бастадыңыз?

– Қызметке кіріскеніме бар-жоғы енді екі ай болады. Арнайы кесте түзіп, халықтың тұрмыс-тіршілігімен, өзекті мәселелерімен танысу үшін әзірге 12 елдімекенді аралап шықтым. Халықты мектеп ғимаратына жинап, ұсыныстарын, өтініштерін тыңдадық. Қазан айының ортасына дейін ауданға қарасты барлық елдімекенді аралап, тұрғындармен кездесіп, танысып шығамын.

– Қазір ауданда қандай мәселе өзекті болып тұр?

– Ең бірінші мәселе – жол. Әсіресе, балалар үшін мектепке баратын аяқжол болмай, олар шаң-топыраққа көміліп барып жүр. Ертең жаңбыр жауса, балшыққа батады. Сондықтан қариялармен ақылдасып, 7-8 елдімекенге мектепке дейін шағал тас төсеп бердік. Бұдан бөлек, ауызсу, жарық, жылуға қатысты түйіні тарқатылмай тұрған мәселе көп. Жақсы жаңалығымыз да аз емес. Жаңа оқу жылында біздің ауданда үш бірдей жаңа білім ордасы бой көтеріп, оқушыларды қабылдады. Сайрам тұрғын алабында ойын алаңшалары салынып жатыр. Сондай-ақ, бірнеше іс-шаралар өткіздік.

– Жуырда ауданда бала тәрбиесіне қатысты жиын өткенін білеміз. Осы мәселеде қолға алынып жатқан іс-шараларға тоқталсаңыз...

– Иә, Қаратау ауданында жыл басынан бері кәмелетке толмаған жасөспірімдерге қатысты 44 қылмыстық іс қозғалған. Былтырғы статистикалық мәліметке жүгінсек, жасөспірімдер арасында қылмыстың саны екі есеге өскенін көрсетеді. Бала тәрбиесін тек ата-ана мен ұстаздарға ысырып қойып,біздің қарап отыруымызға болмайды. Олардың жат қылықтарымен бірге күресуіміз керек, оларды осындай жағдайға не итермелегенін анықтап, дұрыс жолға салуымыз қажет. Сол себепті біз «Жастар тәрбиесі – өзекті мәселе» деген бастаманы қолға алып, бірінші семинар-тренинг өткіздік. Оған қала әкімі Ғабидолла Әбдірахымов қатысты. Бала тәрбиесіне қатысты орталық ашу туралы, басқа да ұсыныстар түсіп, жақсы идеялар, ойлар айтылды. Алдағы уақытта тұрақты түрде ұйымдастыратын боламыз. Ұсыныс-пікірлер бойынша жұмыстар қолға алынады. Нәтижесін көреміз деген сенімдеміз. Бұдан бөлек, «Мектепке жол» акциясына қаратаулықтар белсене қатысты. 700-ге жуық баланы мектепке қажетті құрал-жабдықтармен қамтыдық. Кәсіпкерлердің қолдауымен 50 балаға мектеп формасын әпердік. 40-тан астам отбасының үйіне қызметкерлерімен бірге барып, қажетті керек-жарақтарды балаларға өз қолыммен тапсырдым. Сосын Тәуке хан бабамыз «Жеті жарғыны» жариялаған Мәртөбе біздің ауданда орналасқан. Ата-баба рухына тағзым етіп, жастарға үлгі-насихат ету үшін осы төбеде театрландырылған қойылым жасадық. Еліміздің туын желбіреттік. Сонымен қатар дінге байланысты арнайы комиссиямыз бар. Жат ағымға еріп кеткен отбасылардың бар екені шындық. Олардың алдын алу үшін имамдармен, жастармен бұрын айына бір рет кездессек, қазір екі рет жүздесетін болып шештік.

– Қаратаудың кәсіпкерлері белсенділік танытып, үнемі игі істің басы-қасында жүреді. Демеушілердің қамқорлығы, жұмысының нәтижесі қандай?

– Қаратау ауданындағы шешімін таппай жатқан өзекті мәселелерді шешуге қолдау танытып, атсалысып жатқан депутаттарға, кәсіпкерлерге алғысымды білдіргім келеді. Кейбірі біздің ұсыныстарымызды аяқсыз қалдырмай, көмек қолын созып жатыр. Бір кәсіпкер тұрмысы төмен отбасыларға 1,5-2 тоннадан көмір түсіріп беруге келісіп отыр. Бұл да азғантай жалақыға қарап, күнін көріп отырған отбасыларға көмек, қолдау болмақ. Қайнарбұлақ саяжайы аумағындағы кей елдімекендерге күндігіне төрт рет су тасушы көлікпен тіршілік нәрін жеткізіп беруде. Тағы бір кәсіпкеріміз үш жерге құбыр тартып беретін болды. Шағал тас төсеп беріп жатқан кәсіпкерлер бар. Жағдайы төмен отбасыларды азық- түлікпен қамтып, үнемі көмектесіп жатқандар да аз емес. Бастамамыз көп. Көп жағдайда қаржыға келіп тіреледі. Кәсіпкерлер, депутаттар игі іске қолдау танытып отыр.

– Қызметте қандай басшысыз? Қаталсыз ба?

– Қаталмын деп айта алмаймын. Жұмыс болған соң, кейде қатал болуға тура келеді. Ең бірінші қызметкерлерден тәртіпті, жауапкершілікті талап етемін. Бауыржан Момышұлы атамыз «Тәртіпке бағынған құл болмайды» деп тектен-текке айтпаса керек. Тәртіп болған жерде жұмыс та жүйелі жолға қойылады. Адам баласы болғаннан кейін кейде түрлі қиындықтармен бетпе-бет жолығасың. Ондай кезде түсіністікпен қарауға тырысамын. Ұжымымыз – ұйымшыл, бастамашыл. Жұмыс кестесіне қарамай, келген халықты қайтармай, мұң-мұқтажын тыңдап, мүмкіндігінше көмектесіп жатырмыз.

– Қазір «Қала күні» мерекесі тойлануда. Сіз үшін Шымкент несімен ерекшеленеді?

– Өзім Созақ ауданы, Шолаққорған ауылында туып-өстім. Мектепті бітірген соң Алматыға оқуға түсіп, кейін қызмет бабымен Атырау, Астана қалаларында тұрдым. Шыны керек, Шымкентке ауысып келгенде қаланың көркіне таңырқап, жолдан адасып жүргенім рас. Өйткені, қала кеңейген, танымастай өскен, өркендеген. Адамдарында жылылық, мейірімділік бар, сонысымен ерекшеленеді. Шымқаламыздың тұрғындарын «Қала күні» мерекесімен шын жүректен құттықтаймын. Шырайы жылдан жылға арта берсін!

– Сұхбатыңызға рахмет!