Шымкент келбеті

Ешқандай тұрғын үй, жылусыз, су жүйесімен жабдықтаусыз, керек болса канализациясыз болуы мүмкін емес. Қажет болған жағдайда, басқа шаруашылық-тұрмыстық жүйелерді қоспағанда, ғимарат қалалық коммуникациялардан алыс орналасқан жағдайда да, тұрғындар жайлы жағдай жасауға тырысады.
Кәріз жүйесі - адам тіршілігінің шаруашылық-тұрмыстық және жаңбырлы сарқынды суларды, сұйық өнімдерді шығаруға арналған сумен жабдықтау мен су бұру жүйесінің құрамдас бір бөлігі.
Шымкент қаласының орталығы және көп қабатты үйлер, жаңа ықшам аудандар орталықтандырылған кәрізбен қамтамасыз етілген. Көбінде бұл қаланың орталық бөлігін қамтып отыр. Қаланың өркендеуімен қала шетіндегі жеке тұрғын үйлер мен кәсіпкерлік нысандар да септиктермен жабдықталады. Кәрізденбеген және ішінара кәрізденген жерлерде жергілікті су бұруды орнатуға рұқсат етіледі. Бұл сарқынды суларды жинау, уақтылы тазалау жүргізілетін жалпы немесе бөлек жерасты су өткізбейтін гидравликалық сифондары бар қақпақтармен жабдықталған шұңқырларда (септикте) жүзеге асырылуы тиіс. Шұңқырлар (септик) 2/3 бөлігіне дейін толғанда, жиналған сарқынды су ағызу станциясына арнайы автокөлікпен шығарылуы тиіс.
Сарқынды суларды ашық су айдындарына, іргелес аумаққа, сіңіргіш құдықтарға жинауға, ағызуға жол берілмейді. Жан-жағы бетондалған (шұңқырларда немесе септиктерде) жүзеге асырылу қажет.
Бірақ, септиктер әрдайым талаптарға сәйкес жабдықтала бермейді. Көбінесе арнайы жабдықталмаған, жай ғана қақпақсыз, бетон негізі жоқ шұңқырлар қазылып қолданылып жатады.
Септиктерден лас су сарқыны уақтылы сорып шығарылмаған жағдайда, септиктің толып кетуінен сарқынды сулардың төгілуі топырақтың ластануы, жағымсыз иістің болуы, сонымен қатар жұқпалы аурулардың таралуына алып келуі мүмкін.
Мұның бәрі көршілердің шағымдануына әкеліп соқтырады, қаламыздың эстетикалық келбетін бұзады.
Соңғы жылдары қаланың жаңа шағын аудандары мен тұрғын үй алаптарында орталықтандырылған кәріз жүйелерінің құрылысы жүріп, пайдалануға беріліп жатыр. Орталықтандырылған кәріз жүйелеріне қосылу тұрғындарды септиктерді тазалау, шайынды суларды сыртқа ағызу, арнайы автокөлікпен шығару, көршілермен келіспеушілік сияқты мәселелерден құтқарады.
Мәселенің оңтайлы шешімі - тұрғын үйлер мен кәсіпкерлік объектілерін орталықтандырылған кәріз желілеріне қосу.

автор: А. Ахметов - Шымкент қ.

СЭБД басшысының орынбасары

Қазір көкөністер мен жеміс-жидектерден салаттар, тұздықтарды қысқа дайындау (консервілеу) маусымы басталды. Уақыт өте келе үй жағдайында дұрыс дайындалмаған өнімдерді тұтыну салдарынан ботулизммен ауыру қаупі бар.

Осыған байланысты Шымкент қаласының санитариялық-эпидемиологиялық бақылау департаменті ботулизмнің алдын алу үшін үйде консервілеу кезінде барлық ережелерді қатаң сақтау керектігін еске салады.
Ботулизм – жалпы организмнің улануына әкеліп соғатын нерв жүйесінің зақымдануымен жүретін, уақтылы емдеу мекемесіне қаралмау нәтижесінде тез арада өлімге әкелетін тамақтан уланудың ауыр түрі.
Ботулизмнің қоздырғышы анаэробты жағдайда көбінесе ауа жоқ жерде көбейеді. Ерекшелігі де міне осында, яғни тағамның түсі, түрі еш өзгеріссіз қалпында қалады. Аурудың ерте белгілеріне аз уақыт ішінде байқалатын тамақтан улану симптомдары жатады ( жүрек айну, құсу, бас ауру) бара-бара бұл ботулизм ауруына тән жүйке жүйесінің жұмысының бұзылуы белгілеріне ауысады (көз еттерінің жансыздануы, қарашығының үлкеюі, заттарды қосақтап көру (диплопия), жарыққа реакцияның болмауы, таңдай еттерінің, тамақтың, кеңірдектің жансыздануы, жұту, шайнау актілерінің бұзылуы және т.б).
Адамның ағзасының улануы көбінесе үй жағдайында технологиялық әзірлеу талабы сақталмай әзірленген азықтарды: баялды (баклажан), қияр, саңырауқұлақ, балық, салаттар, шұжықтар, қақталған балықтарды, т.б. пайдаланғаннан болады.
Ботулизмнің негізгі симптомдары, клиникалық көріністері:
- көздің көруінің нашарлауы «бұлыңғырлану», көз алдының «торлануы», затты екеулеп көруі, қабағының түсуі (птоз);
- сілекей секрециясының бұзылуы, ауыздың құрғауы, жұтынудың қиындауы, шашалып қалу, көмейінде бірдеңе тұрып қалғандай сезіну;
- дауыс желбезегінің зақымдануы, мұрыннан сөйлеу, тілінің күрмелуі;
- тыныстың бұзылуы.
Ботулизмнің алдын алу жолдары:
- сатып алынған өнімдерді топырақтарын тазалап, ағынды судың астында бірнеше рет тазалап жуу қажет;
- банкілерді, қақпақтарды стерилизациялау әдісіне аса назар аудару қажет;
- өнімдерді консервілеудің режимін сақтау, уксус немесе лимон қышқылын міндетті түрде пайдалану;
- қақпағы көтерілген, түсі бұзылып иісі шыққан банкілерді жедел түрде жою қажет, тіпті дәмін де татудың қажеті жоқ;
- үй жағдайында консервіленген көкөністерді, жемістерді және саңырауқұлақтарды пайдаланар алдында 15-20 минут термиялық өңдеуден өткізу;
- көшеден үй жағдайында дайындалған салаттар мен консервіленген тағамдарды сатып алмау.
Ботулизмнің алғашқы белгілері айқындалса ТЕЗ АРАДА медициналық көмекке жүгіну керек және өнім қалдықтарын тастамай, зертханалық бақылау үшін сақтаған жөн.

А. Ахметов,
Шымкент қ. СЭБД басшысының орынбасары

Маймыл шешегі – вирустық зооноздық ауру (яғни адамға жануарлардан беріледі) және ауру адамнан сау адамға жұғуы мүмкін.

Маймыл шешек алғаш рет 1958 жылы зертханалық маймылдар колониясында табылған. Ал, 1970 жылы бұл аурумен адамдар ауыра бастаған. Маймыл шешегі ауруы әлі күнге дейін Африканың тропикалық орманы көп аймақтарында кездеседі. Конго Демократиялық Республикасындағы алғашқы эпидемия кезінде кем дегенде 450 адам қайтыс болды. Содан бері ауру орталық және шығыс Африка аймақтарына таралған. 2024 жылдың 7 тамызында Швецияда маймыл шешегінің алғашқы жағдайы тіркелді.
Клиникалық көріністері:
Инкубациялық кезеңі – 7-21 күн, көбінесе екі аптаны құрайды.
Клиникалық көріністері дамыған адамдарда ауру бас ауру, әлсіздік, қалтыраудан, дене температурасының 39,5-40°C-қа дейін көтерілуімен сиппаталады. Қатты интоксикацияның салдарынан тәбеттің төмендеуі, жүрек айну, құсуы мүмкін, үшінші және төртінші күні қызба 38,5°C-қа дейін төмендейді, бетте, аяқтарда, алақандарда, бөртпе пайда болады. Бөртпе бет пен кеудеден басталады, содан кейін аяқтардың алақандары мен табанда пайда болып, аяқтарға таралады. Бөртпе әдетте дақтар мен папула түрінде басталады, содан кейін екі-төрт апта ішінде везикулаларға, пустулаларға дейін дамиды, содан кейін бөртпе элементтері қыртыспен жабылады. Жұтқыншақтың шырышты қабығында бөртпелердің болуына байланысты жөтел, тамақтың құрғауы пайда болады. Науқастардың 70%-на дейін ауыз қуысының шырышты қабатында бөртпе пайда болады, бұл тамақты шайнау кезінде, сілекеймен күшейтілген ыңғайсыздықпен көрінеді. 30% жағдайда жыныс мүшелері, 20% – көз, қабақтарға әсер етеді, бұл сәйкесінше жыныс мүшелері мен көз аймағында өткір ауырсынумен бірге жүреді. Маймыл шешегі әдетте өздігінен кетеді, бірақ кейбір адамдарда, мысалы, балалар, жүкті әйелдер немесе басқа денсаулық жағдайларына байланысты иммунитеті төмен адамдарда ауыр жағдайда пайда болуы мүмкін.
Алдын алу іс-шаралары:
1. Африка елдеріне барған адамдар арасында ауру белгілері байқалса, медициналық көмекке жүгіну, аурудың алдын алу мақсатында қырағылық таныту;
2. Ауру адаммен немесе жануарлармен қарым-қатынаста болған жағдайда жеке бас гигиенасын сақтау;
3. Маймыл желшешек ауруын тасымалдайтын жануарлармен байланыста болмау;
4. Науқастарды күту кезінде жеке қорғаныс құралдарын қолдану.

Ә. Төлебаев,
Шымкент қ. СЭБД басшысы

ҚР Президентінің кеңесшісі Мәлік Отарбаев ұлағатты ұстаздармен жүздесіп, Мемлекет басшысының Жолдауын іске асыру мәселелері бойынша пікір алмасты. “Түркістан” сарайында өткен іс-шараға қаладағы мектеп және колледж директорлары, білім саласы қызметкерлері қатысты. ⁣⁣⠀
⁣⁣⠀
Президент кеңесшісі Жолдау болашақ бағдарымызды айқындап берген құжат екенін, соңғы жылдары білім саласына көңіл бөлініп отырғанын атап өтті.⁣⁣⠀
⁣⁣⠀
-Еліміздің саяси, идеологиялық бағытын жан-жақты түсіндіру мақсатында өздеріңізбен жүздесіп отырмын. Президенттің кезекті Жолдауының негізгі тақырыбы - Әділетті Қазақстанды құру. Қоғамдағы барлық қордаланған мәселенің түбінде әділетсіздік жатады. Әділеттілік қағидасы алға шығуы үшін жалпы дүниетаным, ой-сана өзгеруі тиіс. Біз өткеніміз бен бүгінімізді түгендеп, болашақты ойлауымыз керек. Ұстаз - ұлттың зияткерлік қуаты. Ұстаздарды мемлекеттік идеологияны жүргізетін тұлға деп санаймыз. Сол себепті де сіздерге үлкен міндет жүктеліп отыр. Мемлекетшілдік ұстанымға назар аударыңыздар, - деді Мәлік Нұржанұлы.⁣⁣⠀
⁣⁣⠀
Сонымен қатар, М.Отарбаев қоғамдық мәдениет білім мен ғылым арқылы дамитынын, ұстаздарға тарихи сананы жаңғыртып, оны ұрпаққа насихаттау керектігін айтты.⁣⁣⠀
⁣⁣⠀
Жиында мектеп және колледж директорлары энергетикалық қауіпсіздікке қол жеткізу үшін АЭС салудың маңызын, жалпы болашақты ойлауымыз керектігі жөнінде баяндама жасады. Қазіргі уақытта әлемде 400-ден астам реактор жұмыс істейді. Атом энергетикасын пайдалану - уақыт талабы. ⁣⁣⠀
⁣⁣⠀
Спикерлер жалпыұлттық референдум саяси мәдениетті қалыптастыру бағытында өтетінін, оған азаматтарды белсене қатысуға шақырды.

Қалалық Жастар ресурстық орталығында ҚР Президентінің кеңесшісі М.Отарбаевтың Президент Жолдауын түсіндіру бойынша жастармен кездесу іс-шарасы өтті. ⁣⁣⠀
⁣⁣⠀
Мәлік Нұржанұлы кездесуде қоғамдағы өзгерістерге жастардың қатысуы қажет екенін айтты. Сондай-ақ, жастардың саяси өмірге араласуын ынталандыру, пікір алмасу және идеяларды жүзеге асыру үшін бірлескен күш-жігердің маңызын жеткізді. Жастарды кітап оқуға ынталандыру, қоғамдық сананы дамыту бағытында өз ойларымен бөлісті.⁣⁣⠀
⁣⁣⠀
– Қазіргі бәсекелестік заманында жастардың нақты мақсаты болуы тиіс. Біз кітап оқитын ұлтқа айналуымыз керек. Кітап оқыған жастар, азаматтар өз ұлтын сүйеді, өмірге деген құштарлығы артады. Қазіргі жаһандану дәуірінде саналы ұрпақ тәрбиелеп, озық ойлы ұлтқа айналу үшін кітапқа, білім-ғылымға қызығушылық артуы керек, – деді М.Отарбаев.⁣⁣⠀
⁣⁣⠀
Спикерлер алдағы Референдумның және Президент Жолдауының негізгі аспектілерін түсіндіріп, жастарды белсенділік танытуға шақырды.⁣⁣⠀
Кездесу соңында қатысушылар алдағы Референдумға дайындықты жеделдету және жастар арасында ақпараттық-түсіндірме жұмыстарын жүргізу қажеттігін атап өтіп, көкейдегі сұрақтарын қойды.

Қазақстан интернет қауымдастығының басшысы Шавкат Сабиров «Facebook» желісіндегі парақшасында «mediametrics.kz» сервисінің индикаторлары бойынша желілік БАҚ пен әлеуметтік желілерді бақылау нәтижелерін жариялады. ⁣⁣⠀
⁣⁣⠀
«Әр 5 секунд сайын біз 1500-ден астам онлайн БАҚ-тан мәліметтер аламыз. Атом электр стансасын салу жөніндегі референдум тақырыбы бойынша Қазақстанның ақпараттық өрісін талдадық», – басылымда атап өтілді.⁣⁣⠀

Атап айтқанда, Ш. Сабиров 16-22 қыркүйек аралығындағы апталық мониторинг мәліметтерін ұсынды. Талдау үшін іздеу кілт сөздері таңдалды: «атомдық электр станциясы», «энергия тапшылығы», «атомдық электр станциясы», «атомдық энергия», «бейбіт атом», «ядролық реактор», «референдум», «Үлкен ауылы» және т.б.⁣⁣⠀
⁣⁣⠀
Сервистің қызмет көрсету нәтижесінде желілік БАҚ-та 3 мыңнан астам жарияланым тіркелді, оның 80%-ға жуығы бейтарап, 18%-ы оң, қалғаны (2%) теріс.⁣⁣⠀
⁣⁣⠀
Әлеуметтік желілерде, автор атап өткендей, цифрлар әлдеқайда жоғары: 80 мыңнан астам ескертпелер, олардың көпшілігі бейтарап (82%), 16% оң және 2% теріс.⁣⁣⠀
⁣⁣⠀
Сонымен қатар, автордың жарияланымы интернет-БАҚ-та талқыланатын негізгі тақырыптарды көрсетеді:⁣⁣⠀
⁣⁣⠀

• электр энергиясының тапшылығы проблемасы;⁣⁣⠀
• ⁣⁣⠀
• АЭС жұмысының сенімділігі мен қауіпсіздігі;⁣⁣⠀
• ⁣⁣⠀
• елдің энергетикалық қажеттіліктерін қанағаттандыру (орта және ұзақ мерзімді перспективада);⁣⁣⠀
• ⁣⁣⠀
• экономиканың, ғылымның дамуына және азаматтардың өмір сүру сапасын жақсартуға әсер ету;⁣⁣⠀
• ⁣⁣⠀
• экономикалық өсу үшін елдің энергетикалық әлеуетін арттыру;⁣⁣⠀
• ⁣⁣⠀
• «атом энергетикасының» жаңа саласын қалыптастыру және құру;⁣⁣⠀
• ⁣⁣⠀
• ядролық медицинаның дамуы.⁣⁣⠀

⁣⁣⠀
Зерттеудің қорытындысында автор АЭС тақырыбы мен Республикалық штаб қызметінің кеңінен қамтылғанын (интернеттегі БАҚ-та айтылғандардың 30%-дан астамы), сондай-ақ сарапшылардың, қоғам белсенділерінің, депутаттардың және белгілі бір тұлғалардың ядролық энергетиканы қолдаудағы жоғары белсенділігін атап өтеді (басқа тақырыптар: армия реформасы, құқық қорғау органдарындағы өзгерістер, жекелеген банктердің проблемалары, суицид және т.б.).